توضيحات اوليه زلفي‌گل در مورد «نظام سنجش و انگيزش پرسنل»
برنامه وزير علوم براي بودجه محدود دانشگاه
گروه اجتماعي
24 آذرماه سال گذشته، حسن ميرزابزرگ رييس امور آموزش عالي، تحقيقات و فناوري سازمان برنامه و بودجه كشور خبر داد كه «در سال آينده بودجه دانشگاه‌ها نسبت به سال جاري بيش از ۴۴ درصد افزايش يافته است. اين موضوع سبب خواهد شد قدرت مانور دانشگاه‌ها پس از پرداخت حقوق اعضاي هيات علمي و غير هيات علمي بالا برود تا بتوانند به فعاليت‌هاي پژوهشي خودشان هم بپردازند.» روز گذشته اما وزير علوم اعلام كرد: «با توجه به شرايط سخت و حساس كشور، بخش عمده بودجه صرف پرداخت حقوق و مزايا به كاركنان مي‌شود و لذا بودجه‌اي براي اجراي برنامه‌هاي راهبردي وجود ندارد كه اين مشكل را بايد مرتفع كنيم و ما هم به سهم خود تلاش مي‌كنيم در لايحه بودجه سال آتي وضعيت دانشگاه‌ها را متفاوت ببينيم.» او از قضا به نقش سازمان برنامه و بودجه اشاره مستقيم كرد و با اشاره به فصل تدوين لايحه بودجه در دولت، گفت: «معاونان اداري، مالي و مديران بودجه در دانشگاه‌ها رايزني‌هاي لازم را براي جذب اعتبارات با سازمان برنامه و بودجه داشته باشند.» سال‌ها است كه بودجه دانشگاه‌ها در نشست‌هاي روساي دانشگاه‌هاي بزرگ كشور همواره محل گلايه بوده است و در اين ميان مي‌توان وضعيت دانشگاه‌هاي كوچك را هم حدس زد.
وعده‌ها و اميدواري‌ها براي اينكه روزي بودجه بخش آموزش عالي به جايي برسد كه بخش‌هاي پژوهشي و علمي در واقع بتوانند به صورت جدي روي كارشان متمركز شوند سال‌ها است كه در جريان است.
درزمان وزارت محمد فرهادي وزير علوم‌دولت روحاني در سال 95 بود كه گفت: «با گشايشي كه در درآمدهاي دولت ايجاد شد، در سه‌ماهه اول سال جاري ۲۵ درصد اعتبارات وزارت علوم و دانشگاه‌ها پرداخت شده است و اين اميدواري وجود دارد كه با اختصاص ۱۰۰ درصدي اعتبارات پيش‌بيني‌شده در قانون بودجه شاهد دستاوردهاي بيشتري در حوزه آموزش عالي باشيم.» سال‌ها گذشته است و با اين وجود زمستان سال 99 همچنان در جمع روساي دانشگاه‌هاي بزرگ كشور مساله بودجه بود كه محور بحث‌ها قرار گرفت. دي‌ماه 99 محمود نيلي احمدآبادي، رييس سابق دانشگاه تهران در افتتاحيه سي‌امين اجلاس روساي دانشگاه‌هاي بزرگ كشور گفت: «در اين نشست، بودجه مهم‌ترين بحث خواهد بود كه با حضور نمايندگان مجلس به آن پرداخته مي‌شود. در حال حاضر وضعيت بودجه همه دانشگاه‌ها مشخص است؛ به گونه‌اي كه همه در اين زمينه با فشار مواجه هستند. بر اين اساس، ظرفيت بودجه در سال جاري و آينده بايد مورد بررسي قرار بگيرد. با توجه به بودجه پيش‌بيني‌شده براي دانشگاه‌ها بايد گفت اعداد كسري بودجه بسيار زياد است». در عين حال وزير علوم دولت سيزدهم مي‌گويد نه تنها به بالا بردن بودجه اميدوار است بلكه در صحبت‌هاي روز گذشته‌اش اشاره‌اي هم به تدوين نوعي نظام رتبه‌بندي (شايد به مانند لايحه رتبه‌بندي معلمان) كرد. او نام اين برنامه را «نظامِ سنجش و انگيزش پرسنل» گذاشته است.
تلاش بيشتر، درآمد بيشتر و بالعكس
«ما در وزارت علوم يك كارگروه تشكيل داديم؛ اين كارگروه وظيفه تدوين شيوه‌نامه سنجش و انگيزش براي پرسنل وزارت علوم اعم از ياوران علمي و همچنين اساتيد را دارد. طبق اين طرح هر كسي كه بيشتر تلاش مي‌كند، نقش بيشتر و موثرتري را ايفا مي‌كند و براي جامعه علمي اثربخشي بيشتري دارد از مزاياي بيشتري نيز برخوردار است.» اين بخشي از گفت‌وگوي زلفي‌گل با ايلنا است. اما درست در همان روزي كه در نشست روساي دانشگاه‌ها، مراكز آموزش عالي، پژوهشي و فناوري خود او اعلام كرده بود كه «عمده بودجه صرف پرداخت حقوق و مزايا به كاركنان مي‌شود» چطور مي‌توان منابع لازم براي نظام سنجش و انگيزش را تامين كرد؟ وزير علوم توضيح داده است: «برخي از اينها شايد خيلي اعتبارات خاصي لازم نداشته باشند و توزيعش براساس اين خواهد بود كه كسي كه بيشتر تلاش كند، درآمد بيشتري خواهد داشت و در نتيجه كسي كه كمتر تلاش كند، به نسبتِ نيروهاي فعال درآمد كمتري خواهد داشت.» هنوز در مورد سازوكار اين نوع ارزش‌بندي كار در وزارت علوم توضيحي داده نشده است كه آيا «درآمد كمتر كساني كه كمتر تلاش مي‌كنند» به معناي كسر از حقوق و بعد افزودن به گروه اول است يا نه. اما زلفي‌گل به هر حال تاييد كرده است كه براي پياده‌سازي اين برنامه به بودجه نياز دارند: «تلاش مي‌كنيم بودجه مورد نياز نظام‌نامه مذكور را در لايحه بودجه ببينيم. پس از اينكه شيوه‌نامه نوشته شد بايد پيش‌بيني مالي كنيم و ببينيم به چه صورت مي‌توانيم براي تدوين نظام سنجش و انگيزش پرسنل دانشگاهي تامين مالي داشته باشيم. امكان دارد بخشي از آن از محل درآمدهاي اختصاصي دانشگاه‌ها باشد و بخشي از آن از طريق بودجه عمومي تامين شود. در كل اين طرح فعلا يك آرزو بوده و جزو اهداف‌مان است. ما سعي داريم روي آن برنامه‌ريزي كنيم، به همين خاطر كارگروهي تشكيل داديم و جلساتي برگزار شده كه طبق آن جلو مي‌رويم تا به نتيجه برسد و اجرايي شود.»
وزير علوم در جريان سخنراني‌اش در نشست روساي دانشگاه‌ها، مراكز آموزش عالي، پژوهشي و فناوري اشاره‌اي هم به چابك‌سازي نظام اداري وزارت علوم داشت كه به نوعي حاكي از اعتقاد او به امكان كار با نيروي انساني كمتر است. او در بخشي از صحبت‌هايش با اشاره به ضرورت چابك‌سازي سيستم اداري و صرفه‌جويي در هزينه‌ها گفت: «اين موضوع مهم بايد سرلوحه فعاليت دانشگاه‌ها قرار گيرد. نسبت اعضاي هيات علمي به ياوران علمي (كاركنان) بايد نسبت يك به يك باشد و براي رسيدن به اين شاخص بايد تلاش كنيم. امروزه توسعه فناوري اطلاعات و دولت الكترونيك شرايطي را رقم زده است كه رسيدن به اين شاخص ميسر است.» به گفته او تأسيس اتاق‌هاي فكر متنوع و متعدد در وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در دستور كار قرار گرفته است و به نظر مي‌رسد نظام سنجش و انگيزش حاصل كار همين اتاق‌هاي فكر است: «در حال تأسيس اتاق‌هاي فكر هستيم كه خروجي آن منجر به خوراك فكري لازم براي تصميم‌سازي حكيمانه، مدبرانه و دانش‌بنيان شود. يكي از اين اتاق‌هاي فكر، بحث تدوين نظام سنجش و انگيزش است كه بر اساس آن براي اعضاي هيات علمي و ياوران علمي شرايطي فراهم شود كه به ميزان اثربخشي و فعاليت خود در عرصه‌هاي علمي و فناوري، از مزاياي مادي و معنوي بهره‌مند شوند.»
در نشست روز گذشته كه به صورت حضوري و مجازي برگزار شد وزير علوم همچنين اشاره‌اي هم به لزوم بازگشايي دانشگاه‌ها در پاييز امسال داشت و به روساي دانشگاه‌هاي حاضر در جلسه گفت: «بر اساس مصوبه ستاد ملي كرونا مقرر شده دانشجويان مقطع تحصيلات تكميلي از ۱۵ مهرماه و مقطع كارشناسي از ۱۵ آبان‌ماه به صورت حضوري در كلاس‌هاي درس فعاليت داشته باشند. دانشگاه‌ها بايد از اين تصميم ستاد ملي كرونا تبعيت كنند و نهايت تلاش خود را براي اجراي آن مبذول دارند.»